- (Thầy Ngô Bá Hải)

Chủ đề cho ngày Hội Ngộ 2011 thật đơn sơ, giản dị: Trường Tôi. Một đề tài mà chữ "Tôi" nói lên sự thiêng liêng, một sở hữu riêng tư, đầy luyến ái. Văn hóa chúng ta thật phong phú, diễn tả được ngay cả sự mầu nhiệm, thiêng liêng trong từng ngữ vựng, lời văn. Còn gì thiêng liêng yêu kính hơn khi ta nói hai tiếng Mẹ Tôi, trìu mến bằng hai tiếng Em Tôi, âu yếm quấn quít bằng hai tiếng Ông Tôi, hay thắm thiết trong cuộc sống bằng hai tiếng Nhà Tôi khi nói về người bạn trăm năm. Khi nhớ về nơi chôn rau cắt rốn, về miếng đất ta được sinh ra và lớn khôn ở đó, còn gì thân thương yêu dấu bằng hai tiếng Quê Tôi, Làng Tôi, Nước Tôi.

Đề tài Trường Tôi đã chở tôi về với những dĩ vãng xa xăm đến cả sáu bẩy chục năm về trước. Hồi 1945 mấy anh em chúng tôi đang sống ở Hạ Long được cha mẹ cho về thăm ông bà nơi quê ngoại ở một làng nhỏ trù phú thuộc tỉnh Hưng Yên, miền Bắc. Bỗng chiến tranh bùng nổ và gia đình chúng tôi bị kẹt lại ở quê. Rồi ngày tháng qua đi, cha me tôi phải cho tôi theo học ở trường làng. Ngày đầu tiên nhập học tôi được cha dẫn đến trường. Hai cha con đi qua một đọan đường lớn, rồi cha trước con theo sau, đi băng qua những bờ ruộng nhỏ, hai bên ruộng lúa đang có đòng đòng (*) để đến trường. Truờng tôi là môt dãy nhà nền gạch vuông mầu đỏ năm gian, mỗi gian là một phòng học có một cửa ra vào và bốn cửa sổ, giữa phòng là lối đi, hai bên có kê những dãy bàn ghế dài, ngồi được năm sáu đứa. Trước lớp là một cái bàn nhỏ của thầy, đằng sau là bảng đen dài chiếm gần hết cả bề ngang của phòng học. Đối diện với dãy phòng học là văn phòng của trường, phòng thầy hiệu trưởng và một phòng rộng để thầy cô giải lao hay hội họp. Ngoài hành lang có treo một cái trống rất to. Mỗi lần thầy giám thị dóng lên tiếng trống vào học hay tan trường là mấy đứa nhỏ như tôi vội vã lấy tay bịt hai lỗ tai lại vì tiếng trống inh quá lớn. Quanh trường sân đất mịn thín, cỏ không mọc được vì dấu chân cả trăm đứa của trường. Trường có vài tàn cây xanh đem bóng mát mà trong giờ chơi vang những tiếng cười ròn rã vô tư. Khi tan học chúng tôi tản mát ra về, theo những lối mòn trên bờ ruộng hoặc ven đê. Có vài ba đứa ra ruộng với cha chúng cũng vừa xong công việc đồng áng được ngồi trên lưng trâu thong thả về nhà. Tôi lần theo lối đi ban sáng trở về đi qua mấy thửa ruộng sai đòng, rồi theo dọc bờ sông mà dưới giòng nước đục lờ đờ có vài cụm hoa lục bình trôi rất vô tư như về nơi vô tận. Những ngày ấu thơ với ngôi trường làng nho nhỏ ôi thật thanh thản, yên bình cho đến nay vẫn còn là những hình ảnh sống linh động trong tôi.

Trong hiện thực con người thường khi hay tìm về lối cũ, trong ký ức đẹp, những hình ảnh thân yêu, những kỷ niệm, một bóng dáng mỹ miều, ngôị trường cũ bạn bè. Hình ảnh những kỷ niệm xưa cũ đó thật là mến quý, thường chỉ còn là kỷ niệm trong đầu. Đôi lúc nhớ về hình ảnh cũ, bạn cũ truờng xưa mà lòng ta mung lung trùng võng, giá buốt vời vợi như vành trăng non lửng lơ treo đầu núi, một vò rượu cay uống cạn mà lòng chưa thỏa. Thế nhân xưa nay vẫn thế, ta vẫn cứ muốn giữ lại một cái gì đã mất, nhất là khi nó đã là một phần trong cuộc sống đã qua, dù biết rằng mỗi lần khơi dậy kỷ niệm đó thì lại như khơi dậy vết thương của niềm đau nỗi nhớ.

Trong niềm đau xót xa khi biết mình đã mất mát hoàn toàn, những kỷ niệm cũ chỉ còn lại xót xa, tất cả ước nguyện ngày trước nay thât mịt mờ tâm can, Thúc Sinh nhòa lệ tâm tư mà thốt lên: Tìm đâu cho thấy cố nhân (Kim Vân Kiều)

Đức Khổng Tử một hôm du hành thấy một người đàn bà đang đứng khóc thật khổ não bên đường. Hỏi ra thì được người đó trả lời là bà ta làm mất một cái trâm cài tóc cũ, tuy là vật mọn nhưng là một kỷ niệm xưa qúy báu, nay mất rồi nên đứng khóc (Cổ Học Tinh Hoa).

Đâu phải khi tìm về những hình ảnh xưa là ủy mị, xa vời, lãng mạn. Bằng Phi, một cung phi yêu dấu của vua Tự Đức chết đi vì yểu mệnh, nhà vua thương nhớ khôn nguôi, lệ nhòe tâm trí, đôi lúc Vua muốn đập vỡ tấm gương soi của Bằng Phi thường dùng để mong tìm lại bóng người xưa và cho xếp lại xiêm y của Bằng Phi để mong giữ lại được hương ấm của giai nhân: Đập Cổ Kính ra tìm lấy bóng, xếp tàn y lại để dành hơi (Vua Tự Đức).

Ngày Hội Ngộ TRƯỜNG TRUNG THU, ai trong chúng ta mà không đôi lúc gần như nghẹn ngào hướng tìm về ban sơ lối cũ, cội nguồn để ta hồi tưởng lại Trường Tôi, những ngày xưa đó dưới mái trường đơn sơ, có thầy có bạn, có hàng cây lá xanh xanh che khúc sân vuông mơ màng, vang lên tiếng nói cười rộn rã của bao mái đầu xanh. Sau những diễn biến tang điền đổi thay mà cả nửa phần dân tộc chịu cảnh gia đình ly tán, bạn hữu chia lìa, và ngày nay các Thầy Cô tất cả đang vào tuổi thất thập cổ lai hy, thầy trò mới được gặp lại nhau, những mái đầu bạc, những mái tóc điểm hoa râm, cười vui, xúc động, ánh mắt nhìn nhau thương mến, những tâm sự, tình cảm không thể nào diễn tả thành lời; tất cả là những cái nắm tay thân tình thật chặt và Thầy Trò hàn huyên, ôn lại kỷ niệm xưa; không khí ấm áp, thắm tình như những người đi xa nay về xum họp một nhà

Câu kết của bài hát Trường Làng Tôi thật êm ái nhẹ nhàng như nói lên được đúng tâm tư buồn đau cuả những người đang nhớ về trường xưa giũa khung trời xa cách,

(*) Đòng đòng: Những bông lúa non mọng sữa còn ôm tròn thân cây lúa.